Hallo liebe Mitforscher,
ich habe eine Homepage mit der Geschichte des Ortes Hütten bei Gellin (heute: Sitno) gefunden. Ist bestimmt sehr interessant, aber leider in polnisch. Kann jemand übersetzen?
ZitatAlles anzeigenNajstarszy ślad człowieka na terenie dzisiejszej gminy Sitno pochodzi z okresu wczesnego neolitu (3400 - 2700 r. p.n.e.).Jest nim fragment naczynia gliniastego znalezionego w Kornelówce. Ślady osadnictwa późniejszych kultur neolitu odkryto również w Czołkach, Stanisławie skąd pochodzi siekierka krzemienna, Horyszowie Polskim, Wólce Horyszowskiej, w Sitnie, sporą osadę znaleziono w Stabrowie.
W VI w n.e. tereny dzisiejszej Zamojszczyzny zostały zasiedlone przez ludność słowiańską, tworzącą początkowo małe osady nadrzeczne. Intensywnie zasiedlenie nastąpiło dopiero w XI - XIII w. Z tego też okresu pochodzi wiele osad z obszaru gminy.
Pierwszy dokument zawierający wzmiankę o miejscowościach dzisiejszej gminy wystawiony został w Bełzie dnia 2 lutego 1394 r. Po ufundowaniu przez Księcia Siemowita IV kościoła w Grobowcu powołano wówczas parafię łacińską, w skład której weszło 26 wsi, w tym Horyszów Polski i Cześniki. W przekazach źródłowych obie wsie wzmiankowano jako: "Horyszow" (którego czasowym użytkownikiem był Mikołaj Kinicki) i "Czasniki" (których właścicielem od 1438 r. był Dziersław).
Starą metrykę posiada również Sitno, wzmiankowane w tekstach źródłowych źródłowych 1420 r., kiedy to doszło do wytyczenia granic pomiędzy dziedzicem Chomęcisk Deszczykiem, a właścicielem Sitna Wasonem. W kolejnej wzmiance z 1421 r. miejscowość określana była jako "Szithno", której właścicielem był Wojciech Wos, Wąsom, Warsz "de Sythnec" zwany od nazwy wsi Sitaniec Sitarski lub rzadziej Sicieński (od Sitna) herbu Nałęcz.
Z II połowy XV w. pochodzi pierwsza informacja dotycząca Srebrowa. Miejscowość licząca wówczas 8 łanów gruntów oraz karczmę należącą do Jana, Jakuba, Stanisława i Przedsława Samiców. Ale już we wzmiance pochodzącej z 1522 r. miejscowość stanowiła własność rodu Stabrowskich i należała do łacińskiej parafii w Sitańcu.
Na terenach dzisiejszej gminy Sitno w XV - XVI w. przeważała średnia szlachta: Sitańscy, Stabrowscy, Horyszowscy. W II połowie XVI w. została ona zdominowana przez ród Zamoyskich. Na przełomie 1579/80 Kanclerz Jan Zamoyski zakupił Stabrów od jego właścicieli: Wojciecha Stabrowskiego i Stanisława Dunikowskiego. W roku 1590 tereny te włączył do Ordynacji. Tereny Ordynacji Zamoyski powiększył również o Jarosławiec, pojawiający się po raz pierwszy w źródłach 1531 r. pod pierwszą nazwą "Wola Stabrowska". Nazwa "Jaroslawec" w dokumentach źródłowych pojawia się dopiero w 1578 r., gdy właścicielką była Anna Stabrowska. Podzielony pomiędzy Wojciecha Stabrowskiego i Stanisława Dunikowskiego w latach 1580/81 zakupił Jan Zamoyski i włączył go do tzw.: "horyszowskiego klucza ordynackiego".
Głównym ośrodkiem "horyszowskiego klucza" Ordynacji był oczywiście Horyszów, którego jedną z trzech części wraz z Wolą Horyszowską nabył Jan Zamoyski już w 1581 r. od Piotra Komorowskiego. W 1604 r. Kanclerz nabył od Stanisława i Zofii Horyszowskich pozostałe części Horyszowa. Ostatnią część Horyszowa należącą do Stanisława Wąchackiego zakupił w 1606 r. syn Kanclerza - Tomasz łącząc ostatecznie całą wieś do Ordynacji. Nabyte majątki ordynackie oddawane były w dzierżawę osobom z zewnątrz. Tak stało się z Jarosławcem, Horyszowem i Stabrowem.
Po podpisaniu pierwszego układu rozbiorowego rozbiorowego 1772 r. Sitno i jego okolice weszły w skład zaboru austriackiego. Austriacy oprócz sprzedaży posiadłości kościelnych i królewskich ręce prywatne wprowadzili nowy podział administracyjny. W miejsce dotychczasowych województw wprowadzili cyrkuły, w miejsce powiatów dystrykty. W nowym podziale tereny Sitna weszły w skład cyrkułu bełskiego z siedzibą w Zamościu.
W tym okresie powstały dwie kolejne wsie wchodzące w skład dzisiejszej gminy. Miejscowość Karp wzmiankowano po raz pierwszy w dokumentach w 1772 r. jako "Karpy". Natomiast pierwsza informacja o folwarku Czołki znana jest z mapy sporządzonej przez austriackiego kartografa w latach 1779 - 1782. W XIX w folwark należał do majątku Sitno będącego własnością Kornela Malczewskiego herbu "Abdank".
Po klęsce Napoleona i po ustaleniach Kongresu Wiedeńskiego Lubelszczyzna znalazła się w granicach zależnego od Rosji Królestwa Polskiego. Wprowadzono kolejny podział administracyjny. Województwa (a od 1837 r. gubernie) dzieliły się na powiaty.
W II połowie XIX wieku na terenie dzisiejszej gminy rozwijał się jedynie przemysł spożywczy. W latach 1885 - 1895, jako jedyna w powiecie zamojskim, funkcjonowała gorzelnia w Sitnie. Pracowały młyny w Cześnikach, Horyszowie Polskim i w Sitnie. Z tego też okresu pochodzą kolejne miejscowości gminy. W tekstach źródłowych folwark Kornelówka pojawia się po raz pierwszy w roku 1874 i stanowi własność Kornela Malczewskiego. Do majątku Sitno Malczewskich należała w tym czasie także Jałówka w tekstach zapisana jako "Jachamówka". Z I połowy XIX wieku pochodzi pierwsza historyczna informacja dotycząca Stanisławka. W 1814 r. "Majdan Stanisławka" był własnością Stanisława Batowskiego i wchodził w skład majątku Żuków. Folwark nazwę otrzymał najprawdopodobniej od imienia właściciela.
Działania wojenne I wojny światowej swym zasięgiem objęły również tereny gminy. Śladem tych działań są cmentarze rozsiane na terenie gminy: dwa w Sitnie, jeden w Stanisławie, jeden w Karpiu i jeden w Rozdołach - Kolonii. W czasie wojny wybudowano również linię kolejową Zamość - Włodzimierz Wołyński, przechodzącą przez tereny gminy.
Okres międzywojenny w okolicach Sitna charakteryzował się dużą aktywnością ruchu ludowego. W Stanisławie działało koło "Wici", na terenach Ordynacji Zamojskiej doszło do wystąpień o prawa serwitutowe chłopów z Jarosławca i Stabrowa. W tym okresie rozwinął się także ruch spółdzielczy: w Stanisławie działały Spółdzielnie: Spożywcza i Zbożowa, w Cześnikach Stowarzyszenia Spółdzielcze.
Największym osiągnięciem okresu międzywojennego było powołanie przez Sejmik Zamojski w 1924 r. Ludowej Szkoły Rolniczej Żeńskiej w Sitnie pod kierunkiem Wandy Popławskiej, mieszczącej się w dawnym pałacu Malczewskich - obecnie Lubelski Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli, Oddział w Sitnie.
Tragicznie w historię gminy wpisały się wydarzenia II wojny światowej. Już na początku jej trwania w dniach 22 - 27 września 1939 roku doszło do tzw. Drugiej bitwy tomasowskiej. Walki toczyły się wówczas między innymi pod Cześnikami i Bożym Darem, gdzie zwycięską potyczkę stoczyły oddziały 39 Dywizji Piechoty pod dowództwem gen. Olbrachta z niemiecką 4 Dywizją Lekką. Czas okupacji niemieckiej to dla mieszkańców gminy Sitno okres pacyfikacji wsi, masowych wysiedleń ludności, mordów i egzekucji publicznych. W 1942 roku spacyfikowano: Horyszów Polski, Jałówkę, Sitno i Kornelówka. Kornelówka tym czasie życie straciło 47 osób zaś około 100 aresztowano. Od listopada 1942 roku do początków marca 1943 wysiedlono mieszkańców Sitna, Czołek, Cześnik, Horyszowa Polskiego, Jarosławca i Stabrowa. Opornych rozstrzeliwano w masowych egzekucjach: egzekucjach Kornelówce, Horyszowie Polskim i w Sitnie.
W 1994 roku po wkroczeniu na tereny Zamojszczyzny Armii Czerwonej i po rozpoczęciu urzędowania PKWN-u PKWN Lublinie zlikwidowano Ordynację Zamojską, a jej majątek upaństwowiono lub rozparcelowano. W Polsce powojennej władze wprowadziły nowy podział administracyjny. Nowy kształt otrzymało województwo lubelskie, które podobnie jak przed wojną dzieliło się na powiaty i gminy. Po roku 1954 gminy zastąpiono gromadami. Podział taki przetrwał do 1972 roku, kiedy to wprowadzono podział na gminy już w dzisiejszym kształcie. Gmina Sitno została utworzona na mocy Ustawy z dnia 29 listopada 1972 roku ( Dz. U. Nr49, poz.312 z 1972 r.) oraz uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie. Powstała z części obszarów dawnych gmin: Nowa Osada, Kotlice i Miączyn.
W okresie po II wojnie światowej w wyniku rozwoju dotychczas istniejących miejscowości wyodrębniono nowe wioski. Z historycznych granic dóbr Cześniki wyodrębniono Kolonię Cześniki (Cześniki 1952 roku miejscowość wymieniana była już jako samodzielna wieś). Z podziału gruntów Kornelówka wyodrębniono Kornelówka Kolonię( po raz pierwszy nazwa została wymieniona w 1967 roku).
Nową wsią, która powstała po II wojnie światowej w wyniku parcelacji gruntów Sitno była Sitno Kolonia (1967 rok). Następstwem podziału gruntów folwarku ordynackiego w Horyszowie Polskim powstały kolejne miejscowości: Horyszów Nowa Kolonia i Horyszów Stara Kolonia. Nazwy i granice administracyjne obu wsi ustalono jednak dopiero w 1980 roku.
Po wojnie nastąpiły również zmiany w administracji kościelnej. Parafia rzymsko-katolicka w Horyszowie Polskim utworzona w 1919 roku uległa znacznemu zmniejszeniu. W 1975 roku powstała parafia w Cześnikach, w 1983 w Czołkach, a w 1986 w Jarosławcu.
Gmina Sitno od 2001 roku posiada herb projektu Marty Mulawy, uczennicy gimnazjum w Sitnie, mieszkanki Horyszowa Polskiego. Godło składa się z trzech elementów: trzech skrzyżowanych złotych kłosów umieszczonych pośrodku czerwono - niebieskiej tarczy herbowej, godła szlacheckiego "Nałęcz" na czerwonym tle oraz herbu "Abdank" na niebieskiej części tarczy. Wszystkie elementy godła mają powiązanie z historią gminy. Herbem "Nałęcz" pieczętowali się Sitarscy, pierwsi właściciele wsi, zaś herb "Abdank" był znakiem rodowym Malczewskich, właścicieli Sitna od 1670r. do początku XX wieku. Trzy kłosy nawiązują do włóczni w herbie Zamoyskich, właścicieli Ordynacji, w skład której przez wiele lat wchodził znaczny obszar dzisiejszej gminy, wskazują również na rolniczy charakter gminy.
Ist schon viel Text, aber wenigstens die älteren Informationen wären sicher interessant.
Danke auf jeden Fall schon im Voraus für die Mühe, die sich evtl. jemand machen will.
Michael
